پایگاه خبری restofworld.com که یک خبرگزاری تخصصی در حوزه تکنولوژی است، به تازگی گزارشی درباره فعالیت استارلینک در آفریقا و به ویژه کشور نیجریه منتشر کرده است.
اهمیت این گزارش از آنجایی است که نشان می‌دهد تکنولوژی خارق‌العاده استارلینک چگونه توانسته در اینترنت پایدار و پرسرعت را به همه مناطق دنیا ارائه دهد و با استقبال کاربران روبرو شود. در ادامه به روایت این گزارش می‌پردازیم.
در بازار بزرگ تجهیزات الکترونیکی «کامپیوتر ویلیج» کشور لاگوس، یک محصول به‌سرعت در حال فروش است: کیت‌های اینترنت ماهواره‌ای استارلینک.
این آنتن‌های سفیدرنگ با طراحی ساده و قابلیت نصب آسان، تنها نمایانگر دسترسی راحت به اینترنت نیستند، بلکه به نمادی از یک انقلاب تکنولوژیک در پرجمعیت‌ترین کشور آفریقا تبدیل شده‌اند؛ جایی که اینترنت ثابت و همراه هنوز در بسیاری از نقاط ضعیف هستند یا اساساً وجود ندارد.
«حدود ۲۰ تا از این دستگاه‌ها در انبار دارم، ولی مطمئنم تا آخر امروز یا نهایتاً فردا صبح همه فروخته می‌شن»، این را قادر عبدالفتاح، فروشنده محلی تجهیزات الکترونیکی می‌گوید. او مدعی است طی ۱۳ ماه گذشته، بیش از هزار کیت استارلینک فروخته است. او می‌گوید: «الان بازار خرید استارلینک واقعا داغه!»
نیجریه در ژانویه ۲۰۲۳، نخستین بازار آفریقایی بود که به استارلینک اجازه ورود داد. هم‌اکنون در سال 2025 استارلینک دومین ارائه‌دهنده بزرگ خدمات اینترنت در نیجریه به حساب می‌آید.
بر اساس داده‌های کمیسیون ارتباطات نیجریه (NCC)، تا پایان سه‌ماهه سوم سال گذشته، استارلینک بیش از ۶۵۵۰۰ کاربر داشت و پس از شرکت ۱۶ ساله اسپکترانت، جایگاه دوم را در اختیار گرفت.
با همین روند رشد، تحلیلگران پیش‌بینی می‌کنند استارلینک تا میانه سال ۲۰۲۶ به بزرگ‌ترین ارائه‌دهنده اینترنت نیجریه تبدیل شود.
رمز موفقیت استارلینک، به گفته تمیدایو اونیوسون، مدیرعامل شرکت Space in Africa، در یک واقعیت نهفته است: «نیجریه‌ای‌ها تشنه اینترنتی سریع و قابل‌اعتمادند؛ چیزی که ارائه‌دهندگان داخلی سال‌هاست نتوانسته‌اند فراهم کنند.»
او می‌گوید: «شرکت‌های مخابراتی و ISPهای سنتی در نیجریه با قطعی‌های مکرر، سرعت پایین و پوشش ضعیف -به‌ویژه در مناطق روستایی- دست و پنجه نرم می‌کنن. اما استارلینک با فناوری خودش تونسته اینترنتی سریع و باثبات ارائه بده و همین رمز رشد خیره‌کننده‌شه. گرچه قیمت استارلینک پایین نیست، اما سیاست‌های قیمت‌گذاری متفاوت در بازارهای آفریقایی نشون می‌ده که استارلینک شناخت خوبی از این بازارها داره.»
استارلینک برای توسعه زیرساخت در نیجریه نیز سرمایه‌گذاری کرده؛ ازجمله ساخت یک ایستگاه زمینی در لاگوس و برنامه‌هایی برای احداث ایستگاه‌های دیگر در شهرهای آبئوکوتا و پورت‌هارکورت. این ایستگاه‌ها به استارلینک اجازه می‌دهند تا اینترنتی با تاخیر بسیار کم را مستقیماً برای کاربران خود در سراسر نیجریه فراهم کند.
افزایش نفوذ استارلینک باعث نگرانی رقبای داخلی شده است. در اکتبر گذشته، وقتی این شرکت قیمت اشتراک خود را افزایش داد، ارائه‌دهندگان محلی نسبت به آن واکنش منفی نشان دادند و نهاد ناظر را به اعمال استانداردهای دوگانه متهم کردند.
در نهایت، کمیسیون ارتباطات اجازه افزایش ۵۰ درصدی تعرفه را برای ارائه‌دهندگان داخلی صادر کرد، اما در این میان، اعتماد بخشی از کاربران از بین رفته بود.
سخنگوی این نهاد در گفت‌وگو گفت: «کمیسیون محیط رقابتی و سالمی فراهم کرده که همه اپراتورهای دارای مجوز از جمله استارلینک می‌توانند در آن رشد و نوآوری داشته باشند.»
تا امروز، بیش از ۲۷ شرکت خدمات اینترنت ماهواره‌ای و بیش از ۹۰ اپراتور بخش فضایی از این نهاد مجوز فعالیت در نیجریه دریافت کرده‌اند. نام‌هایی چون Eutelsat، SES، Viasat و YahClick در این فهرست دیده می‌شوند.
طبق آمار کمیسیون، از میان ۲۴۱ شرکت دارای مجوز ISP در نیجریه، تنها ۱۲۴ مورد تا سه‌ماهه سوم سال ۲۰۲۴ کاربران فعال داشته‌اند و در مجموع بیش از ۳۰۰ هزار مشترک را پوشش می‌دادند.
اما ورود استارلینک، برای بازیگران قدیمی بازار، چیزی شبیه یک فاجعه بوده است. مثلاً اسپکترانت که رهبری بازار را در دست داشت، بین سه‌ماهه آخر سال ۲۰۲۳ تا سه‌ماهه سوم ۲۰۲۴ حدود ۸۴۲۸ مشترک خود را از دست داده و شرکت Tizeti نیز حدود ۷۰۰ کاربر کاهش داشته است.
در نگاه اول شاید این اعداد بزرگ به نظر نرسند، اما با توجه به کوچک بودن بازار ISPها، این کاهش‌ها اهمیت زیادی دارند. در مقابل، اپراتورهای موبایل نظیر MTN، Airtel، Globacom و 9mobile بیش از ۱۳۲ میلیون مشترک دارند و هم اینترنت و هم خدمات تلفنی ارائه می‌کنند.
تمیتوپه اوسونرینده، مدیر بازاریابی شرکت Tizeti می‌گوید: «زمینه رقابت نابرابر است. شرکت‌های داخلی برای خرید طیف فرکانسی، جذب نیروی انسانی، پرداخت مالیات‌های متعدد و دریافت مجوزهای حفاری فیبر باید با ده‌ها نهاد و مشکل روبه‌رو شوند. ولی استارلینک نیازی به دفتر محلی، استخدام نیرو یا ایجاد زیرساخت بومی ندارد.»
غبنگا آدبایو، رئیس انجمن اپراتورهای مجاز مخابراتی نیجریه (ALTON) نیز معتقد است موفقیت استارلینک نشانه ناکارآمدی ارائه‌دهندگان داخلی نیست، بلکه ناشی از «چالش‌های جدی محیط کسب‌وکار» ازجمله مالیات‌های متعدد، مقررات متداخل، هزینه‌های بالای مجوز حفاری، تخریب زیرساخت‌ها و نرخ ارز ناپایدار است.
با این حال، برای مردم عادی نیجریه، این حرف‌ها اهمیتی ندارد؛ آنها تنها اینترنتی می‌خواهند که کار کند. «برای من مسئله فقط سرعت نبود، بیشتر از همه قطعی مداوم اینترنت در طول جلسات کاری آزاردهنده بود»، این را اولومیده لوئیس، کارمند حوزه فناوری در لاگوس می‌گوید. «از وقتی استارلینک گرفتیم، راحت شدیم. دیگه نگران قطع شدن اینترنت نیستیم، چون همه‌چیز خوب کار می‌کنه.»
توسعه استارلینک فعلاً متوقف‌نشدنی به‌نظر می‌رسد. این شرکت علاوه‌بر فروش مستقیم از طریق سایت خود، کیت‌هایش را از طریق پلتفرم تجارت الکترونیک Jumia نیز عرضه می‌کند. تا پایان سال ۲۰۲۴، استارلینک ظرفیت کامل بازار در شهرهای اصلی مانند لاگوس، آبوجا و پورت‌هارکورت را پوشش داده و همین موضوع بازار پررونقی برای فروشندگان واسطه ایجاد کرده که دستگاه‌ها را با قیمت‌های بالاتر عرضه می‌کنند.
با این حال، رشد سریع استارلینک نگرانی‌هایی را در سطح امنیت ملی به‌وجود آورده است. «خیلی نگران‌کننده‌ست که یک شرکت خارجی تا این حد روی زیرساخت ارتباطی کشور مسلط بشه»، اونیوسون هشدار می‌دهد. «اگه در آینده استارلینک به ISP اصلی کشور تبدیل بشه و صدها هزار کاربر و شرکت بهش وابسته باشن، چه اتفاقی می‌افته اگه روزی تصمیم بگیره دسترسی رو قطع کنه؟»
مقامات نیجریه به این ریسک‌ها واقفند. یوسف تمیتوپه، مشاور فنی شرکت دولتی Nigeria Communications Satellite Limited می‌گوید نهادهای حیاتی از شبکه استارلینک استفاده نمی‌کنند.
او می‌گوید: «نیروهای نظامی نباید از استارلینک استفاده کنند چون داده‌ها به آمریکا می‌روند و آنها می‌توانند به‌راحتی داده‌ها را استخراج و تحلیل کنند. استارلینک مدل تجاری خودش رو داره، ما هم همین‌طور.»
با این حال، سیاست «آسمان باز» نیجریه همچنان پذیرای رقبای خارجی است و با ورود دیش‌های سفیدرنگ استارلینک به خانه‌های بیشتر در آفریقا، ارائه‌دهندگان داخلی ناچارند تصمیمی سرنوشت‌ساز بگیرند: تطبیق یا خروج.
شرکت Tizeti در پاسخ به این تغییرات، حالا به‌جای تمرکز صرف بر اینترنت بی‌سیم، خدمات فیبر نوری را هم توسعه داده است؛ اسپکترانت و دیگر برندهای بی‌سیم نیز در حال حرکت به سمت اینترنت فیبری هستند. با این حال، برخی شرکت‌ها ممکن است مجبور به ادغام یا ترک بازار شوند.
